De kans dat je deze blogpost effectief zal lezen is klein. Er zijn zoveel andere dingen die je aandacht vragen. Misschien zoemt je telefoon net door een nieuw WhatsApp bericht, komt er een mail of smsje binnen, of word je zo overweldigd door je Facebook feed dat je niet weet waar eerst op doorklikken. Herkenbaar? Heb je soms de indruk dat je smartphone jou bezit in plaats van andersom? Je bent niet de enige. Ga zitten, haal even diep adem, en lees vooral verder.
Een nieuwe epidemie
Onlangs las ik ergens dat we gemiddeld 150 keer per dag onze telefoon checken. Dat is ongeveer tien keer per uur, of om de zes minuten. Gemiddeld! Ik viel bijna van mijn stoel. Nu weet ik wel dat zulke statements met een korreltje zout te nemen zijn, maar zelfs al zitten deze onderzoekers er ver naast en is het ‘slechts’ twee keer per uur, dan is dat toch nog belachelijk veel? Waarop zitten we te wachten? Op goed nieuws? Op bevestiging? Een beetje sociaal contact? Misschien. Maar blijkbaar ook op een boost dopamine.
Het zit namelijk zo: wetenschappers hebben vastgesteld dat er iets in ons brein gebeurt wanneer we een sms, mail of ‘like’ ontvangen. Er komt een dosis dopamine vrij, een stof die ons een prettig gevoel geeft. Althans voor even. Omdat dit gevoel heel aangenaam is, willen we het telkens opnieuw ervaren en controleren we om de haverklap onze telefoon. Je kan het vergelijken met een junkie die op zoek is naar zijn volgende shot. Het is net zo verslavend.
Heimwee naar de eighties
De dopamine-boost is slechts de helft van het verhaal. Daarnaast weten de internetbedrijven heel goed waar ze mee bezig zijn. Teams van psychologen, web ontwikkelaars en programmeurs zorgen ervoor dat we steeds langer online blijven. Omdat onze aandacht zich vertaalt in dollars en euro’s van hun adverteerders, willen ze onze aandacht zo lang mogelijk vast houden. Via algoritmes en andere slimme technieken proberen ze voortdurend onze aandacht te trekken. De volgende keer dat je je na urenlang doelloos kijken, klikken en ‘liken’ een beetje leeg of schuldig voelt, weet dan dat websites er alles aan doen om je in de ban te houden. Het vergt dan ook heel wat wilskracht om te weerstaan aan de voortdurende ‘pull’ om te checken en te klikken.
Nochtans weten de meesten onder ons nog hoe het vroeger was. Vóór de digitale revolutie. Ik ben opgegroeid zonder smartphone, tablet of laptop. Wij hadden thuis een televisie – waar ik overigens te veel naar keek – maar daarnaast waren er geen toestellen in de buurt die mijn aandacht vroegen. Een computer kwam er pas toen ik iets ouder was, en die werd vooral gebruikt om spelletjes te spelen. Email, Facebook en YouTube bestonden toen nog niet. Kan je je dat voorstellen? Het lijkt wel een vorig leven. Ik ben ontzettend blij dat ik dit heb mogen meemaken: een leven zonder digitale overprikkeling. Ik word er soms nostalgisch van. Misschien wel het mooiste aspect van de jaren 80: de wifiloosheid.
Natuurlijk biedt de digitale revolutie ons ook allerlei fantastische voordelen. Kunnen skypen met iemand aan het andere eind van de wereld: wauw! Een uitverkocht concert van je lievelingsband kunnen bekijken via live streaming: super! Er bestaan tegenwoordig zelfs apps die ons helpen bewuster te leven of ons internetverbruik in te perken. Ik volg op dit eigenste moment zelf ook een meditatietraining met online lezingen en oefensessies. Kortom: het punt is niet dat technologie op zich goed of slecht is. Toch is de manier waarop het vandaag wordt gebruikt voor verbetering vatbaar. Helpt het ons om gelukkiger, vredevoller, liefdevoller te zijn? Of maakt het ons ongelukkiger, onrustiger en asocialer?
Bezorgde burgers
Ik moet toegeven: ik maak me zorgen. Als je weet dat aandacht en concentratie belangrijke voorwaarden zijn voor welzijn en geluk, dan is de aandachtversnippering die gevolg is van voortdurend op een scherm te zitten kijken op zijn minst problematisch te noemen. Aanwezig zijn in het hier en nu is cruciaal om te kunnen genieten, tot rust te komen en werkelijk in contact te kunnen zijn met anderen. Zonder aandacht en focus zijn we maar half aanwezig en gaat veel aan ons voorbij. De ontluikende lente, de ongeremde lach van een kind, of simpelweg een kop koffie.
Wat doen onze smartphones en tablets met onze aandacht? Ze zorgen ervoor dat onze aandacht zich steeds vaker verdeelt over verschillende dingen. Je zit op de trein en je checkt. Je zit aan het ontbijt en je checkt. Je bent in gesprek met iemand, hoort een bliepje, en jullie checken allebei. Het zou maar eens dringend kunnen zijn. Al is het zelden echt dringend, niet? We zullen het maar steken op de dopamineniveaus. Ik zet mijn telefoon standaard op stil, zodat ik niet om de haverklap onderbroken word. Alle beetjes helpen.
Ik ben overigens niet de enige die zich ernstig zorgen maakt. Er zijn wetenschappers en web ontwikkelaars die deze bezorgdheid delen en ijveren voor betere technologie (*). Niet in de economische zin van meer opbrengst of meer bezoekers, maar onder andere op vlak van betere relaties en meer verbondenheid. Technologie die ten dienste staat van onze diepste waarden. Er is nog een lange weg te gaan, maar ik kijk alvast uit naar een nieuwe manier om met technologie om te gaan. Minder verslaafd, minder alomtegenwoordig, minder overprikkelend, en vooral met meer vrijheid en echte verbondenheid.
Het is duidelijk: net als enkele jaren geleden zal ik me dit jaar tijdens de vasten focussen op Dagen zonder wifi. Voor de vierde of vijfde keer, ik ben al even de tel kwijt. Nog enkele dagen om me mentaal voor te bereiden.
Doe je mee?
(*) Meer weten: ex-medewerker bij Google Tristan Harris droomt ook van ‘humanere technologie’, die ten dienste staat van mensen in plaats van hen verslaafd wil maken. Samen met een team experts en wetenschappers wil hij een ander soort technologie ontwikkelen. Op zijn website humanetech.com vind je ook tips om wijzer om te gaan met je smartphone en haar apps.
3 Comments
Het is niet de digitale wereld in de vorm van o.a. sociale media etc.die óns ‘gevangen’ neemt. Die bieden alleen aan. Net zoals het hele aardse bestaan vol is van zaken waar onze geest gehecht aan is. Het begint en eindigt bij het doorzien van wat onze geest ons voorhoudt. We zijn ‘verslaafd’ aan onze geest in de vorm van allerlei gedachten die meestal ook nog geconditioneerd zijn. Continu toegeven aan wat onze geest ons voorhoudt zorgt er dus voor dat we de verbinding met onszelf en daarmee de omgeving dus kwijtraken. Althans we raken het contact met ons diepere zijn/ ziel kwijt. Niets maar dan ook niets van buiten kan dat werkelijk verstoren als wij ons daar niet door laten bepalen.
Dank voor je reactie! Je wijst op dieperliggende oorzaken van verslavingen. Boeiend perspectief. Het schuift de verantwoordelijkheid terug naar onszelf, wat zowel bevrijdend als verpletterend kan zijn.
Het blijft een feit dat webdesigners betaald worden om de gebruiker verslaafd te maken. Ik hoorde onlangs zelfs dat Jack Kornfield en zijn vrouw, beide doorwinterde meditatieleraren, ook meegezogen worden in de digitale wereld. Als dus zelfs mensen die hun geest al decennia lang trainen eraan moeten geloven, dan lijkt mij het probleem zeer ernstig. En de zogenaamde vrijheid van de gebruiker zeer kwetsbaar.
Misschien is het dus en/en: wij hebben allemaal de macht en verantwoordelijkheid om te kiezen waar we onze aandacht aan geven, èn onze aandacht wordt voortdurend gehijacked. Een gezond evenwicht vinden is niet zo makkelijk. Maar ook niet onmogelijk, hoop ik 🙂
Onze geest wordt inderdaad verleid maar dat is al zolang de mensheid bestaat. Je verlangde terug naar de jaren 80 schreef je toen de sociale media nog niet bestond en daarom kwam ik eigenlijk met mijn reactie. Verleidingen voor onze geest waren er toen ook alleen nog niet in de extreme vorm van de huidige steeds sneller ontwikkelende digitale wereld. Dat het moeilijk is verleidingen te weerstaan en ook mensen die al jaren mediteren er soms aan moeten geloven vind ik niet vreemd. Ook dat zijn gewoon mensen net als ik en jij. En iedereen geeft er regelmatig aan toe. Met mediteren train je overigens niet je geest. Je neemt juist afstand van je geest en doorziet deze vanuit bewustzijn. Het gegeven dat onze geest ‘gegijzeld’ zou worden door mensen die er (financieel) beter van worden staat hier voor mij overigens helemaal los van. (Voor mij voelt dat namelijk alsof men zich er slachtoffer door te laat maken ). Het werkt ook al jaren zo in vooral de “materialistische wereld”. Dit in de vorm van reclames, allerlei marketing strategieën, nieuwsitems etc.. Maar daar gaat het niet om als je juist meer los wilt komen van de verleiding van je geest want de ‘buitenwereld’ heb je geen grip op en kun je nooit veranderen. Wel de manier waarop je ernaar kijkt en van waaruit. Blijf je beredeneren vanuit je geest/ gedachten of kom je vaker los van je geest/ gedachten.