De stilte in je hart – Op Wake Up- retraite in Duitsland

Een retraite met als thema ‘muziek’: dat wilde ik voor geen goud ter wereld missen. Mijn twee grote passies verenigd: mindfulness en muziek. Een week lang samen zingen, dansen en musiceren en tegelijkertijd proeven van meditatie en stilte. Wat mij betreft een perfect recept voor een deugddoende vakantie! Ik moest er werkafspraken voor verplaatsen en opboksen tegen deadlines, maar dat was het helemaal waard. Het was veruit de vrolijkste retraite die ik ooit heb meegemaakt. De bruisende, helende energie is nu, bijna twee weken later, nog steeds voelbaar.

Proeven van stilte

Op woensdag 20 maart verzamelden zo’n dertig jongvolwassenen in het EIAB, een boeddhistisch klooster in de traditie van Thich Nhat Hanh. Mijn reisgenoot en ik waren een beetje vroeg. In de inkomhal hoorde ik gitaarmuziek. Spontaan volgde ik het geluid en ik stootte op een groepje monniken en nonnen die gezellig samen aan het zingen waren. Ik werd meteen uitgenodigd om te gaan zitten en voor ik het wist, had ik een stuk cake in mijn handen en werd me een tas thee ingeschonken. Wat een warm welkom! Ik voelde me meteen thuis 🙂

Op de tweede dag werd duidelijk dat deze retraite niet alleen over muziek zou gaan, maar evenzeer over stilte. Want hoe kan je werkelijk van muziek genieten als je niet eerst geproefd hebt van stilte? Hoe kan je naar elkaar luisteren als je innerlijke monoloog nog volop aan de gang is? En hoe kan je oprecht en van harte muziek maken als je je niet eerst ontdoet van alle ballast, van het eindeloos geruis? Kortom: we zouden het stil maken rondom en in ons en vanuit de stilte aan de slag gaan. Dat was onze intentie. En het leidde tot talloze vreugdevolle zangmomenten en improvisaties.

In de inspirerende dharmalezingen werd ook steeds het belang van stilte benadrukt. Stilte als basis voor alle creativiteit. De stilte van waaruit muziek opborrelt. Van waaruit alle creativiteit ontstaat. Een moment van rust en ruimte waarin we echt kunnen ontspannen. Als we het stil kunnen maken in ons hoofd en hart, horen we wat onze innerlijke stem werkelijk te vertellen heeft. Rest ons natuurlijk de vraag: hoe maak je het stil in je hoofd? Hoe kan je de constante mentale activiteit tot rust brengen, al is het maar even?

Wel, dat vergt een beetje oefening. En geduld. En doorzettingsvermogen. Om even niets te doen, niet in te grijpen, je leven even op pauze te durven zetten. Het moeilijke is dat dat radicaal ingaat tegen onze neiging om voortdurend productief te zijn. We denken bijvoorbeeld vaak dat meditatie tijdverlies is. Stilzitten en je bewust worden van de ademhaling lijkt een totaal nutteloze bezigheid. We hebben zoveel te doen: studeren, werken, boodschappen doen, koken, poetsen, … om van kinderen en hobby’s nog maar te zwijgen. Onze agenda’s puilen uit (yep, die van mij ook!). En zelfs als we eens een dag niets gepland hebben, dan ligt er nog wel ergens een to- do lijstje dat we moeten afwerken.

Even nietsdoen, al is het maar tien minuutjes, komt niet in ons op, al verlangen we er misschien wel naar. Kunnen we het onszelf toestaan om werkelijk niets te doen? Niets productiefs, niets belangrijks, niets bijzonders? Probeer het eens. Gewoon zitten en je aandacht brengen naar de buik die beweegt bij elke ademhaling. Meer niet. Gedachten en gevoelens die voorbijkomen gewoon laten voorbijgaan. Het circus van de geest enigszins nieuwsgierig aanschouwen. Alsof je aan de oever van een rivier zit en je alles gewoon ziet passeren: vissen, takken, bladeren, een vlot met spelende kinderen, een verroeste fiets. Heel boeiend. Een beetje onwennig in het begin, maar al gauw ga je de takken en bladeren herkennen als ze weer voorbijkomen. Dit korte animatiefilmpje toont op een heldere en luchtige manier hoe meditatie werkt. Een heel geslaagde poging om iets dat moeilijk uit te leggen is, toch uit te leggen.

De dichter en de tuinman

Dit pleidooi voor stilte betekent natuurlijk niet dat we met zijn allen moeten stoppen productief te zijn. Dat we enkel nog maar mogen stilzitten en ademen. Dat we maar beter stoppen met dingen ondernemen en ergens in een grot moeten gaan mediteren om rust te vinden. Integendeel: het is fantastisch om dingen te creëren. Een gedicht, een schilderij, een lied. Een tekening, blogpost, een maaltijd. Wat er ook in je opborrelt als je even stil wordt.

Thich Nhat Hanh, mijn favoriete zenmonnik, heeft zelf een onwaarschijnlijke daadkracht. Hij schrijft verschillende boeken en gedichten per jaar, geeft talloze retraites en lezingen over de hele wereld en maakt prachtige kalligrafieën. Weinig mensen die op die leeftijd nog zo productief zijn. Onlangs werd hij gevolgd door een journaliste die een artikel over hem wilde schrijven. Ze bracht veel tijd met hem door en zag bijvoorbeeld hoe hij in de tuin werkte. Met veel zorg en aandacht gaf hij de planten water. De journaliste was verbaasd: “Thây, je bent zo’n goede auteur en dichter. Waarom steek je waardevolle tijd in het onderhouden van je tuin, als je die tijd ook kan gebruiken om prachtige poëzie te maken?’ Thây zou geantwoord hebben: “Het is net omdàt ik in de tuin werk, dat ik zulke mooie gedichten kan schrijven.” Door in de tuin te werken en bezig te zijn met simpele, dagdagelijkse dingen, vindt hij de inspiratie om poëzie te creëren. Het werken in de tuin draagt dus bij tot het schrijven van gedichten. Het is geen tijdverlies. Het ene is niet waardevoller dan het andere.

Ik werd erg geraakt toen ik dit verhaal hoorde op de muziekretraite. In mezelf herken ik ook de neiging om activiteiten op te delen in betekenisvol of nutteloos, prioritair of bijkomstig. De anekdote over het belang van in de tuin werken, laat me zien hoe alles wat we doen kunst kan zijn. Als we het met volle aandacht doen, met heel ons wezen, dan is elke handeling waardevol, heilig. Waarom zou afwassen of poetsen minder belangrijk zijn dan schilderen of liedjes schrijven? Waarom zouden we bepaalde momenten in de dag afdoen als ‘opvulling’ of ‘onbelangrijk’? Kunnen we diep kijken in ons dagelijks leven en de volheid en volkomenheid zien in alle dingen? Kunnen we de stilte proeven onder de geluiden en muziek horen in de stilte? Kunnen we luisteren naar ons eigen lied en openstaan voor het unieke lied van anderen? En kunnen we af en toe bewust tijd nemen om de stilte in ons hart aan te raken? Ik wil dat heel graag proberen. Are you with me?